İSTANBUL
28.07.2023

TMMOB Peyzaj Mimarları Odası İstanbul Şubesi olarak; 10 Mayıs 2023 tarihinde Prof. Dr. Gülşen AYTAÇ, Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU, Prof. Dr. Mustafa VAR ve Dr. Öğr. Gör. H. Candan Zülfikar`ın katılımları ile gerçekleştirmiş olduğumuz "Deprem ve Peyzaj" konulu panelimize istinaden, sonuç bildirgemizi kamuoyuna saygılarımızla sunarız.

 

1.Deprem gibi doğa kaynaklı afetlerde, Peyzaj Mimarlarının etkin katılımı, insanların yaşam kalitesini artırmak, toplumların dayanıklılığını sağlamak ve afet sonrası iyileşme sürecini desteklemek için kritik bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla afet yönetiminin risk azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme gibi her evresinde Peyzaj Mimarlarının yeri ve rolü önemli olduğu,

2.Peyzaj Mimarları afet öncesi, afet anı ve afet sonrası olmak üzere üç aşamada rol üstlenmesi gerektiği,

 

Bu 3 aşama;

 

-AFET ÖNCESİ AŞAMADA, Peyzaj Mimarları, kentsel planlama ve tasarım süreçlerinde doğa kaynaklı afet risklerini dikkate almalı ve dayanıklı, sürdürülebilir ve güvenli yerleşim alanlarının oluşturulmasına katkıda bulunmalıdır. Peyzaj Mimarları, afetlere karşı savunmasız alanları belirleyerek, afet riskini azaltmaya yönelik stratejiler geliştirebilir ve yeşil altyapı projeleriyle çevresel etkileri en aza indirmeli,

Bulunduğumuz coğrafyanın doğal şartları dolayısı ile depremleri önleyemeyeceğimiz bir gerçektir. Oldukça ciddi depremlerin yaşandığı ülkemizde dezavantajlı grupların (Engelliler, yaşlılar ve çocuklar)  deprem ve afetlerden daha fazla zarar gördüğü yaşadığımız 6 Şubat 2023 tarihli depremde bir kere daha gözlenmiştir.  Bu nedenle deprem ve afetlerin öncesinde özellikle dezavantajlı gruplar için nasıl ve ne şekilde hazırlık yapılması gerektiği, afet esnasında ve sonrasındaki müdahale ve iyileştirme stratejilerinin ne şekilde olması gerektiği önceden ele alınmalı,

Engelliler, yaşlılar ve çocukların hayatını kolaylaştırmak, özelikle deprem ve afetlerde yaşanacak sorunları minimuma indirebilmek amacıyla her anlamda dirençli kentleri tasarlanmalı,

Yapılan tüm plan ve projelerde mekânsal erişilebilirliği, bilgi, teknolojiye ve hizmetlere erişilebilirliği sağlamak üzere evrensel tasarım ilkelerine uygun, kapsayıcı tasarımlar yapılmalı,

Bu amaçla; Eşit kullanım, kullanımda esneklik, basit ve sezgisel kullanım, algılanabilir bilgi, hata için tolerans, düşük fiziksel güç gereksinimi, uygun boyut ve mekân ilkelerine bağlı kalınmalı,

Kentlerimizi "Çocuk Dostu Kent`` anlayışı ile planlayarak, temel ihtiyaçları karşılanan, mutlu, aidiyet ve güven duygusu ile yetişen, sorgulayan, araştıran, dürüst ve sağlıklı bir toplum oluşturmalı,

Afet öncesi yapılacak tasarımlarda; Afet anında, ulaşım yollarının altyapısal tehlike riski taşıması durumunda veya tahliye yollarının belirlenmesi açısından, park çevresindeki yaya ulaşımı da düşünülmeli,

Afet anında toplanma alanlarına tahliye olacak olan afetzedeler, afet sonrasında, afetin büyüklüğüne ve yerleşimlerdeki hasara bağlı olarak acil ve/veya geçici barınma alanlarına yönlendirilmek durumunda kalabilmekte, bu nedenle afet parkları oluşturulmalı, bu parklarda barınma ihtiyacını karşılaması için yeni alanlar tanımlanmadan önce, parka hizmet edebilecek mevcut güvenli yapılar analiz edilmeli,

 

Alan çevresinde, oluşturulacak olan tahliye yollarının güvenliği, afet anındaki ikincil risklerin önlenmesi ve/veya azaltılması açısından risk değeri taşıyan yapılar belirlenmeli, yıkılmaları veya tahrip olmaları durumunda, yüksekliklerine göre, etki alanları hesaplanmalı, buna bağlı olarak üst ölçekte bir risk değerlendirmesi yapılmalı,

Yangın riski taşıyan yapılar (trafolar, benzin istasyonları; yıkılma riski taşıyan yapılar olarak eski binalar, cami minareleri, kara surları) belirlenerek planlamada dikkate alınmalıdır.

Su ihtiyacı, afet anında/sonrasında afetzedelerin temel ihtiyaçlarından biridir ve alanda su temini ve su arıtımı için uygun bir kaynak bulunmalı, ayrıca afet sonrasında zamanla farklı ihtiyaçların (tuvalet, yeme-içme, hijyen) ve iklim durumunun da etkisi ile oluşacak olan atık suyun uzaklaştırılması için bir drenaj sisteminin de tasarlanması gerekli olduğuna,

Atık suyun yanı sıra, katı atıklar da, afet durumundan sonra altyapısal tahribatlar oluşabileceği için, gömme veya konteynırlarda toplanarak uzaklaştırılabilecek bir katı atık depolama alanı oluşturulmalı,

Çocuk oyun alanları içerisinde tasarlanan şekil öğeleriyle çocuklara deprem hakkında oyun yoluyla eğitim verilebilir, kaydırakların altında deprem kitleri, olası acil durumda çocukların kolay ulaşabilmesi için yerleştirilmeli, alanda bulunan yapay çim tepelerde su ve yiyecek-giyecek depoları bulunmalı,

 

-AFET ANINDA, Peyzaj Mimarlarının rolü hızlı yanıt ve müdahale süreçlerinde önemlidir. Peyzaj Mimarları, afet sonrası zararın minimize edilmesine yardımcı olacak acil müdahale stratejileri geliştirebilir. Örneğin, toplumları güvenli alanlara yönlendirecek acil tahliye rotalarının planlanmasında ve geçici barınma alanlarının tasarımında aktif bir rol oynayabilirler.

 

-AFET SONRASI AŞAMADA, insanlar üzerinde ilk hafta, ilk 3 ay, ilk bir yıl ve uzun vadede olumsuz psikolojik etkiler (korku, endişe, suçluluk, pişmanlık, öfke, karamsarlık, panik, çaresizlik vd.) görülür, Peyzaj Mimarları ön (erken), orta ve uzun vadeli iyileşme süreçlerinde de önemli bir rol oynamalı,

Deprem sonrası peyzaj tasarımı, her zaman yapılan geleneksel bir yeşil alan tasarımı gibi görülmemesi gerekir. Afet yönetiminin iyileşme evresinde kullanılacak olan parkta, afetzedelerin psikolojik iyileşme sürecine de katkı sağlaması açısından meditasyon alanları oluşturulmalı bu alanlar bitkilendirme ile desteklenmeli,

Travma yaşayan kişiler her an deprem olacakmış gibi hisseder ve korku duyma, sürekli konuşma, yaşadıklarını anlatma hissi artar, birliktelik duygusu ve komşulara yardım etme isteği ön plana çıkar. Bu problemlerin çözümünde birlikteliğin sağlanacağı açık ve yeşil alanlara ihtiyaç duyulur, Peyzaj Mimarları bu aşamada devreye girmeli, yapacağı tasarımlarda da çevresel psikolojiye dikkat etmeli,

Kentsel yeniden yapılanma sürecinde, Peyzaj Mimarlarına doğal ve yapay peyzaj öğelerini kullanarak estetik açıdan çekici ve insanların iyilik halini destekleyen mekanlar yaratma becerileri ön plana çıkartmalarına, çevresel psikolojinin ilke ve tekniklerini kullanarak peyzaj ile terapi yaparak yaşanan travmanın en aza indirilmesi sağlayabileceği fırsatlar verilmeli,

Peyzaj Mimarlarına, zarar görmüş bölgelerin restorasyonu ve rehabilitesi yönlendirilebilir. Ayrıca, afetzedelerin psikolojik ve sosyal iyileşmesine yardımcı olacak yeşil alanları planlayabilme fırsatı verilmeli,

İkinci hafta ile birkaç ay süren dönemde; yorgunluk, kızgınlık ve ilgisizlik gibi şikayetler artar.

 Bir yıla kadar devam eden dönemde ise bireysel sorunlar ortaya çıkar. Birlik duygusu zayıflayabilir. Bu sorunlar ilk dönemlerde psikiyatristler, psikologlar ve sosyal hizmet uzmanlarının desteğinde çözülmeli,

Bu süreçte, depremzedelerin pek çoğunda açık mekanlar kapalı mekanlara tercih edilir. Açık mekanlarda kendilerini daha rahat ve huzurlu hissederler. Bu nedenlerle ilk dönemden itibaren Peyzaj ile Terapi devreye girmeli, onların psikolojik durumlarını da dikkate alarak açık mekanlarda vakit geçirebilecekleri, zaman zaman bir araya gelebilecekleri, rahatlık, huzur ve güven veren, endişe ve korku oluşturmayacak peyzaj alanları oluşturulmalı,

 

Yapılacak bu tasarımlarda bitkilerin değişik özellikleri kullanılarak (renk, koku, ses(müzik) ve suyun rehabilite edici özellikleri) tedavi etme amaçları ile kullanılmalı,

Hüzün ve melankolik duyguları oluşturacak peyzajlardan kaçınılmalı, İnsanları hüzünlendiren, koyu yeşil renkli kasvet verici sarkık formlu bitkiler ile sütun formlu servi benzeri bitkiler kullanılmamalı,

Yapılacak bitkisel tasarımlarda; Griler ve donuk yeşil renk hakimiyetinden uzak durulmalıdır. Maviye doğru yaklaşan gri tonlarda kullanıldığında kasvetli bir ortam oluşabilir, kırmızı ve tonlarının hakim olduğu alanlarda kişilerin daha sinirli olacağı bilinmekte, huzur için, samimiyet ve ümit çağrışımı için mavi kullanılmalı, neşe, canlılık, ferahlatıcı, rahatlatıcı sarı ve yeşille yer verilmeli,

Yatay çizgilerin durgunluk, durağanlık ve dinlenme hissi vermek için, geometrik olmayan irregüler formlar rahatlığa, serbestliğe ve harekete sevk etmek için kullanılabilir, Sarkık formlu bitkiler büyük kitleler halinde kullanıldıklarında simgesel ve anlama yönelik etkilerini yitirirler ve bulundukları alanlarda aşırı monotonluk ve melankolik duyguları arttırabilir, piramit ve konik formlu büyük ağaçlar, kullanış biçimlerine bağlı olmak üzere, yalnızlık, hüzün etkisi yaratabilir.

Farabi`ye göre Türk Müziği makamlarının insan ruhuna etkisi kısa sürede dahi önemli psikolojik onarım etkilerinin olduğu ortaya çıkmıştır. Bu durum dış mekanlarda da kullanılmalı/kullanılmamalıdır. (Saba Makamı-cesaret, kuvvet verir, Buselik Makamı-kuvvet, Hüseyni Makamı-sükunet, rahatlık verir)/(Kuçek Makamı-hüzün ve elem verir, Büzürk Makamı-korku verir)

Depremin yol açtığı yaraları onarmaya çalışırken hızlıca alınan kararlar, teknik, ekonomik ya da bilgi yetersizliği sonucu; erişilebilirliği olmayan ve evrensel tasarım ilkelerine uymayan çevreler uzun vadede kullanıcılarının ihtiyaçlarını karşılamayacağı için tekrar tekrar ele alınmasını gerektirecektir ki, bu durumun da günümüz kentsel tasarımındaki sürdürülebilirlik anlayışına uygun olmadığı unutulmamalıdır.

 

Kamuoyuna saygılarımızla sunarız.

 

 

TMMOB Peyzaj Mimarları Odası

İstanbul Şubesi

14. Dönem Yönetim Kurulu